Aspekt ewolucyjny

Pojęcie rozmnażania różni się od pojęcia seksualności. Pierwsze dotyczy w ogóle procesów związanych z pomnażaniem się żywych organizmów. Drugie ma bardziej ograniczone zastosowanie i oznacza pewną grupę funkcji organizmu, które potrzebne są dla koordynującego działania układu nerwowego, związanego z procesem rozmnażania. Z biologicznego punktu widzenia znaczenie seksualności jest w związku z tym mniejsze niż znaczenie zjawiska rozmnażania się.

W pewnych sytuacjach seksualność i rozmnażanie się organizmów żywych (pozostających na różnych szczeblach rozwoju i organizacji) może podlegać przekształceniom. U niektórych roślin wyższych i zwierząt, rozmnażających się wyłącznie wegetatywnie, seksualność pozostaje wtórnie stłumiona (Hauenschild, 1976). Spotyka się bowiem gatunki (np. niektóre polipy słodkowodne), u których – w zależności od wpływów zewnętrznych – seksualność może się ujawniać lub zanikać, W świetle tych faktów można się zastanawiać, czy brak życia płciowego u wielu niższych organizmów zwierzęcych (np. nicienie, korzenionóżki) jest stanem filogenetycznie pierwotnym czy wtórnym, wynikającym z jego utraty w toku ewolucji. Bywa również tak, że procesy płciowe pierwotnie mogą nie mieć żadnego związku z rozmnażaniem się. Przykładowo u jednokomórkowej słonecznicy Aetinoplirys rozmnażanie się jest zupełnie uniezależnione od procesów płciowych (agamogonia) i następuje poprzez postępujący mitotyczny podział na dwie części (Hauenschild, 1976). U anisogamicznych orzęsek proces płciowy (koniugacja) doprowadza nawet do zmniejszenia się o 50%> liczby osobników. Natomiast u wielokomórkowych zwierząt procesy płciowe związane z zapłodnieniem i mejozą (gamogonia) zawsze łączą się z rozmnażaniem się wiodącym do pomnożenia się liczby osobników. Należy przy tym pamiętać, że pewne procesy związane z rozmnażaniem się – nawet u organizmów znajdujących się na najwyższym szczeblu rozwoju – odbywają się bez bezpośred-r niego udziału układu nerwowego (np. u ludzi dojrzewanie komórek płciowych, wniknięcie plemnika do jaja, podział zapłodnionego jaja i jego ni- dacja w błonie śluzowej macicy) uzależnione są one od wielu skomplikowanych mechanizmów, przede wszystkim o charakterze chemicznym. Nawet więc u człowieka, którego seksualność jest silnie rozwinięta w związku ze znacznym stopniem zróżnicowania i skomplikowania układu nerwowego, nie reguluje ona całkowicie procesów związanych z rozmnażaniem się. Procesy te uwarunkowane są między innymi mechanizmami chemicznymi, które są podobne u wszystkich organizmów żywych, niezależnie od tego, jaką rolę odgrywa u nich seksualność.