Leczenie antybiotykami

Dawek uderzeniowych należy się wystrzegać, gdyż uwolnienie przez bakteriolizę zbyt wielkiej ilości endotoksyn naraz, może prowadzić do pogorszenia się obrazu chorobowego, co spostrzegano szczególnie w schorzeniach durowych i zapaleniach opon rdzeniowych i mózgu. Do ubocznych, niepożądanych działań antybiotyków należą stany uczuleniowe. Objawy uczuleniowe mogą być różne i o różnym natężeniu, a więc: pokrzywka, obrzęki, powiększenie węzłów chłonnych, przyspieszenie tętna, bóle w stawach itp. Podobieństwo do choroby posurowi- czej znajduje potwierdzenie w zmianach histopatologicznych. Stany uczuleniowe mogą wywołać wręcz wszystkie antybiotyki, a szczególnie penicylina prokainowa, gdyż sama prokaina również może wywołać objawy uczulenia. Odczyny alergiczne po antybiotykach mogą mieć nieraz przebieg wręcz dramatyczny (opisano zejścia śmiertelne).

Następstwem leczenia antybiotykami może być nadkażenie (super- infekcja), przy czym główną przyczyną jest:

– 1) stosowanie antybiotyków bez uprzedniego określenia wrażliwości,

– 2) stosowanie antybiotyków zbyt długie, a często w zbyt małych dawkach,

– 3) polipragmatyczne stosowanie antybiotyków.

Dalszym ubocznym, wysoce niepożądanym objawem, szczególnie poli- pragmatycznego stosowania antybiotyków, są coraz częstsze grzybice. Zniszczenie flory bakteryjnej antybiotykami może spowodować znaczny rozrost grzybów, w pierwszym rzędzie monilia, candida albicans, jak również i innych. Tłumaczy się to w ten sposób, że zniszczone lub uszkodzone zarazki dostarczają grzybom dużo ciał odżywczych, które korzystnie wpływają na ich rozrost. Z drugiej strony być może, że antybiotyki bezpośrednio aktywują rozmnażanie się grzybów, a to szczególnie podczas stosowania aureomycyny, chloromycetyny i terra- mycyny. Schorzenia grzybicowe mogą dotyczyć niemal wszystkich narządów, przy czym podkreślić należy, że grzybice przewodu pokarmowego mogą być szczególnie groźne u niemowląt. Do ubocznych ujemnych działań antybiotyków należy zaliczyć toksyczny ich wpływ na makroustrój. Antybiotyki w zwykłych dawkach leczniczych są stosunkowo mało toksyczne. Wszystkie działają w mniejszym lub większym stopniu organotropowo. W odróżnieniu od odczynów alergicznych na antybiotyki (odczynów o charakterze mało swoistym) właściwości orga- notroficzne antybiotyków są swoiste. Toksyczne działanie antybiotyków różni się także od działania alergicznego: im mniejsza dawka, tym słabsze jest działanie toksyczne. Każdy ze stosowanych obecnie antybiotyków posiada działanie na określony układ narządów. Z wszystkich antybiotyków najmniej toksyczna jest penicylina. Duże stężenie penicyliny działa niekorzystnie na mózgowie (bóle głowy, podwyższona ciepłota ciała), nerki (blokada), na czas krwawienia w sensie jego przedłużenia. Streptomycyna w nadmiernie dużych dawkach może działać toksycznie na nerw słuchowy i błędnik, a podawana dokana- łowo może spowodować podrażnienie opon mózgowo-rdzeniowych z silnymi bólami głowy. Może też być przyczyną bólów stawów, co często jest mylnie interpretowane i powoduje przedłużenie podawania antybiotyku, a tym samym pogorszenie obrazu chorobowego. Chloro- mycetyna może być przyczyną anemii aplastycznej, a prawdopodobnie czynnikiem uszkadzającym układ krwiotwórczy jest nitrobenzol, zawarty w chloramfenikolu. Chlor omy cetyna może spowodować stały, postępujący spadek – cukru we krwi, co może przyczynić się do pojawienia się zapaści sercowo-naczyniowej. Streptomycyna, chloromyce- tyna jak i aureomycyna mogą być przyczyną krwawień podoponowych, dopochwowych i doodbytniczych, powstałych wskutek deficytu witaminy K (zniszczenie zarazków okrężnicy). Aureomycyna daje podobnie jak chloromycetyna objawy ze strony przewodu pokarmowego, lecz mniej nasilone. Szkodliwe działanie uboczne aur eomy cyny zależy w pewnej mierze od stopnia jej zanieczyszczenia, gdyż im lepsze oczyszczenie aureomycyny, tym mniej powikłań.

Terramycyna w zbyt dużych dawkach lub zbyt długo podawana może, zwłaszcza u niemowląt, być przyczyną zaburzeń przewodu pokarmowego z poważnym stanem odwodnienia. Dawkd nieznacznie przekroczone mogą wywołać nudności i biegunkę. Obecnie można przyjąć, że nie istnieje antybiotyk, który by nie posiadał pewnego niepożądanego działania ubocznego pod postacią powikłań. W celu uniknięcia wyżej wymienionych powikłań należy przede wszystkim ostrzec przed bezkrytycznym stosowaniem antybiotyków. Leczenie antybiotykami winno być dokładnie obmyślone, a dawkowanie ścisłe i w każdym przypadku możliwie indywidualne. Należy również i tu pamiętać, że w zwalczaniu zakażenia sam makroustrój ma bardzo dużo do powiedzenia. Dotyczy to szczególnie zwalczania szczepów opornych na antybiotyki. Leczenie antybiotykami musi być wsparte przez immunoterapię. W myśl bogatego doświadczenia I Kliniki Pediatrycznej A. M. w Poznaniu leczenie bodźcowe jako wsparcie leczenia środkami chemoterapeutycznymi i antybiotykami pozwala na osiągnięcie dobrych wyników tam, gdzie same antybiotyki zawodzą, oraz tam, gdzie pojawiły się szczepy oporne na antybiotyki. Rodzaje środków chemoterapeutycznych i antybiotyków oraz dawkowanie ich omawiamy w rozdziale „spis leków”.