Ogólna zasada postępowania onkologicznego nakazuje jak najszybciej ustalić rozpoznanie i jak najwcześniej zacząć leczenie. Dlatego należy:

W- ostatnich latach zainteresowania pediatrów coraz częściej zwracają się ku nowotworom. Przyczyną jest z jednej strony znaczny spadek zachorowań i śmiertelności z powodu chorób zakaźnych, z drugiej strony — zewsząd donoszą o wzroście liczby nowotworów u dzieci i ludzi młodych. Dotyczy to zwłaszcza zwiększonej ilości zachorowań na białaczkę, którą wszystkie statystyki zaliczają do spraw nowotworowych. Nie bez znaczenia jest również fakt, że dzięki ulepszonym metodom diagnostycznym coraz częściej rozpoznaje się dziś nowotwory. W re-zultacie w statystykach przyczyn zgonów dziecięcych choroby nowotworowe zajmują coraz to bardziej poczesne miejsce. Dla przykładu podajemy kilka danych zaczerpniętych ze statystyki amerykańskiej (Dargeon 1952). Wśród zgonów dzieci poniżej jednego roku życia nowotwory zajmują 13 miejsce w grupie dzieci w wieku 1—5 lat — czwarte miejsce (po zgonach z powodu nieszczęśliwych wypadków, zapalenia płuc i wad wrodzonych), a w grupie dzieci w wieku 5—14 lat — drugie miejsce (po zgonach wskutek nieszczęśliwych wypadków, a przed takimi przyczynami zgonów, jak zapalenie płuc, gruźlica, nerczyca i zapalenie nerek, gościec oraz choroby serca).

Z guzów tkanek miękkich najczęściej zdarzają się: mięsaki z mięśni poprzecznie prążkowanych i potworniaki.

Mięsak z mięśni poprzecznie prążkowanych (rhabdomyosaicoma) rozwija się przeważnie w mięśniach szkieletowych, w postaci szybko rosnącego, naciekającego otoczenie guza o niejednolitej spoistości. Cechuje go duża złośliwość miejscowa niszczy tkanki otaczające, a po operacyjnym usunięciu szybko daje nawroty. Odległe przerzuty są rzadkie. Poza mięśniami szkieletowymi może rozwijać się w pęcherzu moczowym, w pochwie, w gruczole krokowym i powrózku nasiennym.

Schorzenia natury alergicznej obejmują wiele narządów w ustroju i z konieczności omówienie ich rozsiane jest po wielu rozdziałach podręcznika. Równocześnie jednak domagają się one potraktowania całościowego, ponieważ zjawiska te sprowadzają się do pewnych podstawowych wspólnych zjawisk i dotyczą prawie zawsze całego ustroju.

Alergeny egzogenne mogą wniknąć do ustroju drogą oddechową, przez przewód pokarmowy, bezpośredni kontakt skóry lub przez błony śluzowe mogą być też sztucznie wprowadzone drogą parenteralną, śród- skórnie, domięśniowo lub dożylnie.

Odrębną formą napadów histerycznych jest praktykowane przez niektóre dzieci, zwłaszcza w okresie przedszkolnym, rzucanie się na ziemię. Towarzyszą mu szlochanie, krzyki, szarpanie ubrania, bicie o podłogę, wyginanie grzbietu. Napad zwykle kończy się po osiągnięciu zamierzonego przez dziecko celu utrwala się jednak równocześnie patologiczny odruch warunkowy i wiara w skuteczność tego rodzaju demonstracji.

Dawek uderzeniowych należy się wystrzegać, gdyż uwolnienie przez bakteriolizę zbyt wielkiej ilości endotoksyn naraz, może prowadzić do pogorszenia się obrazu chorobowego, co spostrzegano szczególnie w schorzeniach durowych i zapaleniach opon rdzeniowych i mózgu. Do ubocznych, niepożądanych działań antybiotyków należą stany uczuleniowe. Objawy uczuleniowe mogą być różne i o różnym natężeniu, a więc: pokrzywka, obrzęki, powiększenie węzłów chłonnych, przyspieszenie tętna, bóle w stawach itp. Podobieństwo do choroby posurowi- czej znajduje potwierdzenie w zmianach histopatologicznych. Stany uczuleniowe mogą wywołać wręcz wszystkie antybiotyki, a szczególnie penicylina prokainowa, gdyż sama prokaina również może wywołać objawy uczulenia. Odczyny alergiczne po antybiotykach mogą mieć nieraz przebieg wręcz dramatyczny (opisano zejścia śmiertelne).

Siatkówczak zarodkowy (ietinoblastoma) rozwija się na tylnej części siatkówki. Występuje u małych dzieci przed 3 rokiem życia, czasem już u noworodków, często rodzinnie. W 1U części przypadków nowotworem dotknięte są oba oczy. Guz rozprzestrzenia się w gałce ocznej, powodując jej wytrzeszcz. Może on przebić rogówkę i rozwija się wtedy na zewnątrz gałki. Może również szerzyć się wzdłuż nerwu wzrokowego do jamy czaszkowej. Daje odległe przerzuty do kości i węzłów chłonnych. Początkowo, kiedy guz ogranicza się jedynie do siatkówki, objawy kliniczne są nikłe. Chorobę wykrywa się często przypadkowo, stwierdzając ślepotę jednego oka. Gdy nowotwór zajmuje już ciałko szkliste, złotawy połysk źrenicy, tzw. kocie oko, pozwala ustalić rozpoznanie. W tym okresie rozwoju guza mogą wystąpić objawy jaskry.

Nowotwory nerek, ściśle: guzy Wilmsa, składają się na trzecią pod względem wielkości grupę. Chociaż odsetek ich wynosi zaledwie 7°/o całości schorzeń nowotworowych, jednak liczbowo przewyższają one u dziecka wszystkie nowotwory jamy ustnej, gardła, przewodu pokarmowego, wątroby, trzustki, krtani, narządów płciowych i skóry razem wzięte. Dzieci z guzem Wilmsa umierają zazwyczaj w ciągu pierwszych 3 lat życia. Guz ten po 1-0-tym roku życia jest rzadkością, a po okresie pokwitania nie zdarza się prawie nigdy.

Leczenie etiotropowe skierowane jest przeciw zasadniczej, pierwotnej przyczynie choroby. Wymaga ono dokładnego poznania zarówno konfliktów wewnętrznych dziecka, jak i czynników urazo- twórczych w jego kontaktach rodzinnych, szkolnych i społecznych. Cierpliwe i dokładne zbieranie wywiadów ma nie tylko znaczenie diagnostyczne, ale i terapeutyczne, gdyż daje możność odreagowania psychicz- nego, wyrzucenia dręczących wspomnień. W miarę zdobywania zaufania dziecka i jego otoczenia dowiadujemy się o coraz to nowych czynnikach psychotraumatycznych najdokładniej nawet zebrany wywiad w czasie pierwszej wizyty wymaga późniejszych uzupełnień. Lekarz musi pomóc dziecku rozwiązać jego konflikty zarówno wewnętrzne, jak i zewnętrzne — bez tego nie może marzyć o trwałym wyleczeniu z nerwicy.

Celem przekonania się o skuteczności szczepienia wykonujemy odczyny tuberkulinowe w 6—1-0 tygodniu po zaszczepieniu. Badania odczynów pos,z-czepiennych (odczynu tuberkulinowego) powtarzamy w 6, a następnie w 12 miesiącu życia.

Nowotwory u dzieci różnią się pod wieloma względami od nowotworów u dorosłych. Przede wszystkim histologicznie są to w większości guzy pochodzenia mezodermalnego, a nie jak u dorosłych, guzy nabłonkowe. Zatem więcej jest w dzieciństwie mięsaków aniżeli raków.

Leczenie. Leczeniem hormonalnym osiągamy dobre wyniki. ' Stosuje się je podobnie jak w pierwotnie przewlekłym zapaleniu stawów. Chętnie kojarzy się leczenie hormonalne ze złotem. Złoto podaje się w dawkach wzrastających od -0,-0-01—-0,-01 domięśniowo 1—2 X tygodniowo. Ogólna dawka wynosi -0,5—1 g w ciągu 2—4 miesięcy. Dolegliwości bólowe zmniejsza aspiryna i butazolidyna, przy stosowaniu której pamiętać trzeba o niepożądanych objawach toksycznych. W podostrych okresach choroby stasować można środki bodźcowe, szczepionkę Del- beta, krew i mleko. W każdym przypadku choroby należy poddać leczeniu lub usunąć zabiegiem chirurgicznym nie nadające się do leczenia ogniska utajonego zakażenia w migdałkach i .zębach. Poza leczeniem farmakologicznym nie mniejsze znaczenie posiadają metody leczenia zapobiegające zniekształceniom — jak w pierwotnie przewlekłym zapaleniu stawów.