U mężczyzn reakcje poza narządami płciowymi w czasie cyklu reakcji seksualnych przedstawiają się następująco (Masters i Johnson, 1966).

Wiadomo, że dojrzewanie pęcherzyka Graafa, które następuje pod wpływem hormonów rujowych (u kobiety przede wszystkim alfa – estradiolu), przebiega równolegle z odpowiednimi zmianami w innych narządach płciowych, które polegają nie tylko na przeroście gruczołów śluzówki i wzmożonej kurczliwrości mięśniówki macicy, lecz także na zgrubieniu, zrogowaccniu i tworzeniu się glikogenu w śluzówce pochwy, na wzmożeniu pobudliwości ścian jajowodowi na powiększeniu się gruczołów sutkowych.

Stężenie ciał rujopędnych we krwi jest w rozmaitych okresach (proestrus i estrus) rozmaite. Największa ilość estrogenów w moczu przypada na okres jajeczkowania. Również tuż przed miesiączką ilość ich w moczu jest pokaźna. Pojawieniu się miesiączki odpowiada nagły spadek ogólnej ilości ciał rujopędnych we krwi. Zdaniem niektórych badaczy krwawienie z śluzówki macicy i zmiany martwicze w niej, znamienne dla samej miesiączki, a które następują po przedmiesiączkowym czasowym skurczu naczyń włosowatych śluzówki

Z reguły ofiarą zgwałcenia pada kobieta. Nie spotykamy się na ogół z sytuacją, by kobieta zgwałciła mężczyznę, choć sytuacja taka nie jest, z biologicznego punktu widzenia, niemożliwa. Według przepisów polskiego kodeksu karnego zgwałcenie może dojść do skutku przez stosowanie groźby, szantażu, podstępu (znamy fakty „wymuszania” w ten sposób nawet małżeństwa). Wszelako ogromna większość kodeksów wyraźnie stanowi, że przedmiotem zgwałcenia może być jedynie kobieta. Przez takie postawienie sprawy kodeksy nie tylko pomijają kwestię „zgwałcenia” mężczyzny przez kobietę jako curiosum życiowe, ale także odróżniają obcowanie płciowe heteroseksualne od homoseksualnego. Gwałty homoseksualne są spotykane, a prawo karne je zwalcza. Ale wtedy liczne kodeksy zawierają odrębny przepis o gwałcie homoseksualnym, na ogół zagrożonym karą łagodniejszą aniżeli zgwałcenie heteroseksualne (może z tego względu, że takie gwałty homoseksualne rzadziej występują). Polski kodeks karny z 1969 r. (zresztą analogicznie jak kodeks z 1932 r., w odróżnieniu od wielu innych, także kodeksów radzieckich oraz licznych krajów europejskich) inaczej reguluje to zagadnienie. Zacytujemy tu przepis art. 168 kodeksu:

Diatermia jest odmianą termoterapii, która tym się różni od wyżej wspomnianych metod, że ciepło nie jest doprowadzone z zewnątrz, ale że wytwarza się ono w tkankach przy przechodzeniu przez nie prądu elektrycznego o wysokiej częstotliwości. Tą drogą można doprowadzić do przegrzania tkanek, nawet głęboko położonych, w stopniu znacznie wyższym i do ograniczenia działania ciepła na pewne tylko miejsca, dzięki odpowiedniemu umieszczeniu elektrod.

Życzliwie ustosunkowani do referenta, wykorzystujemy kaszel, aby w sposób dyskretny i taktowny zwrócić mu uwagę, że mówi idiotyzmy, które nie tylko ośmieszają go przed salą, bo to jeszcze nie jest najważniejsze, ale, co gorsza, mogą źle do niego usposobić jego przełożonych, kiedy tylko treść jego wystąpienia zostanie im doniesiona, Praktyczne, powszechnie stosowane sposoby kaszlu w tym celu są następujące:

Jednym z najczęstszych takich powikiuń, które zdarza się w 15-20 % wszystkich ruchomych guzówjajnika, jest skręfich szypuły (torsiopedunculitumorisovarii). Należy przyjąć, że główną rolę w powstawaniu skrętu szypuły guzów jajnika odgrywają obroty całego tułowia podczas pracy fizycznej, pewnych ćwiczeń gimnastycznych, urazów cielesnych, a nawet według Rosnera w ciągu połogu. Wskutek przeniesienia się ruchów i zwrotów całego tułowia na guz jajnika ulega on również przesunięciu i to tym łatwiej, im szybsze i gwałtowniejsze są te ruchy. Ponieważ zaś ruchy te są wykonywane stosunkowo często (podczas noszenia ciężarów, w tańcu, w czasie rozmaitych czynności zawodowych itd.), a w okresie spoczynku guz nie wraca do dawnego położenia, bo leży w jamie brzusznej zupełnie swobodnie, raz rozpoczęty jego obrót postępuje, co doprowadza w wyniku do skrętu szypuły. Skręt ten jest tym łatwiejszy, im dłuższa jest szypula guza i im więcej miejsca ma on w jamie otrzewnowej.

Dużą rolę w zapłodnieniu odgrywa też sposób w jaki nasienie dostaje się do pochwy kobiety. W warunkach fizjologicznych nasienie zostaje złożone zwykle w tylnej części pochwy w czasie spółkowania. Jeśli – z różnych powodów – nie może dojść do odbycia prawidłowego spółkowania zakończonego wytryskiem nasienia do pochwy, to dla umożliwienia zapłodnienia bywa stosowane unasiennienie sztuczne zastosowane po raz pierwszy przez Huntera w XVIII w., polegające na wprowadzeniu nasienia do pochwy bez spółkowania. Unasiennienie sztuczne, nasieniem męża, nazywane jest unasiennieniem (oraz związanym z tym ewentualnym zapłodnieniem) homologicznym. Unasiennienie sztuczne, nasieniem pochodzącym od dawcy (w przypadkach zaburzeń zdolności zapładniającej nasienia istniejących u męża lub w przypadku niemożności pobrania od niego nasienia) nazywane jest unasiennieniem (i zapłodnieniem) heterologicznym. Naturalne lub sztuczne unasiennienie nie musi doprowadzać do zapłodnienia jeśli: 1) następuje w okresie niepłodnym kobiety, 2) kobieta stosuje środki antykoncepcyjne, 3) nasienie ma znacznie obniżoną zdolność do zapłodnienia, 4) istnieją zaburzenia płodności u kobiety.

Miękkie tkanki rodzącej znoszą chwilowy i przemijający nawet silny ucisk znacznie lepiej, niż ucisk długotrwały. Dlatego uszkodzenia w położeniach miednicowych lub poprzecznych, w których następująca główka bywa szybko przeprowadzana przez wchód są mniejsze niż pogarsza się, stanowisko nasze jest wyczekujące, a w razie wskazań, natychmiast kończymy poród, biorąc pod uwagę przede -wszystkim życie matki, a następnie płodu. W przypadkach niezdolności płodu do życia, nie bierzemy go w ogóle pod uwagę. Wobec obfitych krwawień w czasie ciąży lub na początku porodu d braku zakażenia, rozwiązujemy cięciem cesarskim brzusznym. Zabieg ten nie naraża rodzącej na większą utratę krwi i zakażenie, a pozwala w większości przypadków uratować płód zdolny do życia. Polecane przez niektórych autorów cięcie pochwowe jest obecnie mniej stosowane, gdyż zagraża obfitym krwawieniem. Cięcie cesarskie brzuszne w przypadkach łożyska przodującego szyjowego również daje możność zatamowania krwawienia przez podkłucie naczyń w miejscu przyczepu łożyskowego lub całkowite usunięcie macicy. Jeśli stwier-dzamy badaniem wewnętrznym łożysko przodujące brzeżne lub częściowe i główkę jako część przodującą, wówczas przebijamy pęcherz płodowy i stosujemy środki wzmacniające bóle. Jeśli część przodująca ustala się i nie ma krwawienia, przeprowadzamy poród drogą naturalną. W każdym innym przypadku, jeśli brak objawów zakażenia i dziecko jest zdolne do życia, wykonujemy cięcie cesarskie. Wobec zakażenia i mart- ^ i wego płodu rozwiązujemy drogą pochwową. Jeśli ujście jest niezupełnie roz-warte, rozszerzamy je za pomocą cięcia pochwowego i wykonujemy obrót na nóżkę z następowym wy- móżdżeniem główki.

Im większe są możliwości uregulowanego współżycia seksualnego z partnerem, zwłaszcza takim, który wykazuje dużo pomysłowości i fantazji w stwarzaniu sytuacji wzmagających atrakcyjność aktów seksualnych, tym większa jest szansa monogamicznego zachowania się człowieka przez długi okres. W sytuacji takiej popęd seksualny jest zaspokajany regularnie, przy czym natężenie osiąganej satysfakcji seksualnej może być bardzo duże. Dlatego tendencje do zaspokajania popędu w pozamałżeń- skich kontaktach seksualnych mogą być w takim układzie bardzo nikłe.

Inaczej mówiąc, zostaje uruchomiony specyficzny, biologicznie zdeterminowany, mechanizm eliminacji motywów, ułatwiający formowanie się motywacji typu seksualnego. Piszemy tu „ułatwiający”, a nie „formujący”, gdy, jak założyliśmy w rozdziale poświęconym mechanizmom dążeń, człowiek musi uczyć się rozpoznawania obiektów mogących spełniać funkcję sygnału lub mających znaczenie dla pożądanego kierunku realizacji każdej czynności, a więc i seksualnej. Sformułowanie takich, a nie innych motywów określających cel i program zależy więc od wiedzy człowieka, układu jego postaw. Stąd tak wiele reakcji paradoksalnych z punktu widzenia realizacji dążeń seksualnych, tak znaczne zróżnicowanie i tak znaczne możliwości rozwijania nowych technik seksualnych.

W czasie silnego podniecenia seksualnego, zwłaszcza w przedłużonej fazie plateau lub fazie orgazmu, dochodzi do obniżenia się wrażliwości receptorów wzrokowych. Bywa, że dochodzi do rozpoznawania przedmiotów jedynie takich, które leżą na wprost oczu, co świadczy o znacznym zwężeniu pola widzenia. Czasem zdolność widzenia zostaje całkowicie zniesiona. W czasie podniecenia seksualnego może też dochodzić do rozszerzenia się lub zwężenia źrenic. Reakcje te nie są specyficzne, gdyż zachodzą także w przebiegu innego rodzaju napięć emocjonalnych,

W pewnych przypadkach spółkowanie sprawia kobiecie ból. Stan taki określamy nazwą „bolesnego spółkowania“. Istnieją różne przyczyny wywołujące u kobiet bolesne spółkowanie, a tym samym niechęć do stosunków płciowych. Jeśli kobieta, która spółkowała dotąd pra’- widłowo i bezboleśnie, zaczyna doznawać dolegliwości przy akcie płciowym, przyczyną tego jest zwykłe jakieś schorzenie w narządach rodnych. Obok bólów przy akcie płciowym towarzyszą takiemu schorzeniu i inne objawy. Jeśli natomiast bolesne spółkowanie pojawia się z chwilą rozpoczęcia małżeńskiego pożycia, stanowi ono zwykle jedyny objaw chorobowy.

Do niepłodności prowadzić mogą również, jak już wspominano, następstwa przebytych zapaleń otrzewnej w okolicy jajników, a więc zrosty osłaniające gruczoły płciowe, zamykające ujście brzuszne jajowodu i prowadzące do jego zwężenia lub załamania, oraz przemieszczające i pociągające macicę w położenie, w którym rozwój i zagnieżdżenie się jaja płodowego jest utrudnione lub niemożliwe. Jest rzeczą obojętną, co było punktem wyjścia zapalenia otrzewnej, gdyż zarówno sprawy zapalne jajowodów, jak i omacicza, ślepej kiszki, jelita ślepego i esicy mogą prowadzić do zmian anatomicznych w obrębie jamy otrzewnowej, które stają się powodem niepłodności. Spośród ogólnych zapaleń otrzewnej pewne znaczenie dla zagadnienia niepłodności kobiecej ma zapalenie wywołane przez pneumokoki, ze względu na częste jego występowanie, zwłaszcza u dziewczynek poniżej lat dziesięciu, oraz gruźlicze zapalenie otrzewnej.